Kendi Zamanının Tanığı: 15. Yılında IST.FESTIVAL

IST.FESTIVAL kurucuları ve eş artistik direktörleri Demet Müftüoğlu-Eşeli ve Alphan Eşeli’nin bir hayalle yola çıktığı ve bu yıl 15’inci yaşını kutlayan IST.FESTIVAL, 10-12 Ekim tarihlerinde dünyaca ünlü isimleri İstanbul’da çeşitli etkinliklerde ağırlayacak. Sanat, sinema, müzik, edebiyat, mimarlık, tasarım, fotoğraf ve moda gibi farklı disiplinleri bir araya getiren, 15’incisi “Hakiki Gerçeklik Nedir?” temasıyla gerçekleşecek festivalin konukları arasında sanatçı Jeff Koons; fotoğraf sanatçıları Inez van Lamsweerde ve Vinoodh Matadin; müzisyenler Kid Cudi ve Lou Doillon; tasarımcı ve sanatçı Benjamin Paulin; Judd Vakfı Sanat Direktörü Flavin Judd; grafik tasarımcı Stefan Sagmeister; sanatçı José Parlá; aktris ve model Malgosia Bela; yönetmen ve film yapımcısı Pawel Pawlikowski; oyuncu Waris Ahluwalia; Feuerle Koleksiyonu’ndan Désiré Feuerle ve Daniele Maruca; performans sanatçısı Claudia Hilda; sanatçı Sheree Hovsepian; piyanist ve besteci Marcin Masecki; sanatçı Ahmed Mater; Berlinale Direktörü Tricia Tuttle; sanatçı Jonah Freeman; sanatçı ve müzisyen Ben Frost; Louvre Abu Dhabi Direktörü Manuel Rabaté; kreatif stratejist Timothée Verrecchia; editörler Joshua Hickey ve Filip Niedenthal; şef Rose Chalalai Singh; model ve aktivist Anja Rubik; oyuncu Hazar Ergüçlü gibi isimler yer alıyor.

​Festivalin açılışı, ISTANBUL’74 Artnavutköy’deki sergiyle yapılacak. 11 Ekim’de İstanbul Modern’de, 12 Ekim’de Feriye’deki panellerle devam edecek. Festivalin detaylarına buradan ulaşabilirsiniz.

Disiplinlerarası bir platform oluşturma amacıyla 2010’da ilk edisyonunu gerçekleştiğiniz festivalin 15’inci edisyonuna sayılı günler kaldı. IST. FESTIVAL’ın deneyimleriniz odağında 15 yıllık yolculuğunu nasıl değerlendirirsiniz?

Her şey bir hayalle başladı… İstanbul’un ilham verici enerjisini dünyayla paylaşmak, yaratıcı buluşmalara alan açmak istedik. Zamanla festival yalnızca sanatın değil karşılaşmaların, diyalogların, ilhamın ve topluluğun bir kutlaması oldu. Her edisyon, bizi hem şehirle hem de zamanın ruhuyla yeniden bağ kurmaya zorladı. Bugün geldiğimiz noktada, festivalin artık bir kimliği ve hafızası var. Ve hâlâ bize en iyi soruları sorduran, yaratıcı olasılıklarla dolu bir platform. Her edisyonda yeniden öğrenerek bu yolculuğa devam ediyoruz.

Festivaliniz sadece Türkiye’de değil uluslararası alanda da yer edinen önemli buluşmalara ev sahipliği yaptı. Buluşmalar ve gerçekleştirilen etkinlikler sonucunda oluşturulan arşivin en güçlü yönleri neler oldu?

IST.FESTIVAL, Gore Vidal, Zaha Hadid, Tilda Swinton, Harvey Keitel, Terry Gilliam, JR, José Parlá, Sophie Calle, Michael Stipe, Anton Corbijn, Hüseyin Çağlayan, Zülfü Livaneli, Peter Beard, Franca Sozzani, Stephen Frears, Courtney Love ve Ryan McGinley gibi önde gelen isimleri bir araya getirdi. Arşivimiz sadece bir bellek değil, aynı zamanda bir harita gibi. Sanatın, düşüncenin, diyalogların izini sürülebilecek bir katmanlar bütünü. Her edisyon, kendi zamanının tanığı. Belki de en güçlü yönü  belirli anların ötesinde, bir düşünce ve duygu aktarımı sunması. Bugün baktığımda, sadece kimlerin geldiğini değil, kimlerle neyi konuştuğumuzu, nasıl sorular sorduğumuzu hatırlıyorum. Bence kalıcılığı da buradan geliyor.

IST.FESTIVAL, uluslararası sanatçıları İstanbul’da bir araya getirme konusunda yıllar içinde nasıl güvenilir bir ağ oluşturdu? Bu bağlamda global sanat takviminde festivalin özgün bir konumu olduğunu düşünüyor musunuz?

Biz her zaman bir ağ kurmaktan çok bir ilişki kurmaya odaklandık. Birçoğu ile New York yıllarımızdan tanışıyoruz. Yıllar içinde doğal olarak kurulan bağlar oldu. İstanbul’un kendisi zaten çok güçlü bir çağrı. Gelen çoğu kişiyle hâlâ bağlantımız sürüyor, bunu biz de çok kıymetli buluyoruz. Festivalin, dünyadaki başka etkinliklerden farklı bir duygusu olduğuna inanmak istiyoruz. Belki bu da kendi yolunu açmasına yardımcı olmuştur. Ve evet, Frieze ile Bienal arasında konumlanmamız da bilinçli bir tercih tabii, İstanbul’un küresel kültür akışında özgün bir pozisyonda olması gerektiğine inanıyoruz.

Festival bu yıl temasıyla hem hakikatin hem de gerçeğin peşine düşerek “Hakiki Gerçek Nedir?” sorusunu soruyor. Size göre “Hakiki Gerçek Nedir?” teması festivalin düşünsel ve biçimsel çerçevesini nasıl şekillendiriyor? IST.FESTIVAL bu soruya nasıl cevap arayacak?

“Hakiki Gerçek Nedir?” benim için daha çok bir soru alanı. Festival’in temasını ilk günden Alphan (Eşeli) kurdu. Algılarımızın sürekli olarak yeniden biçimlendiği bir dünyada, insan kendini tanıdık mekânlara dönüp bakarken buluyor. Benim için bu, Arnavutköy. Çalıştığımız, düşündüğümüz, ürettiğimiz beş katlı tarihi ahşap binanın da parçası olduğu bu mahallede zaman başka bir ritimde akıyor ve insani temas gerçekten kıymetli. O yüzden 15. yılda sergimizi mahalleye entegre ettik: Sokaklara, dükkânlara ve kamusal alanlara yayılan; kasaptan iskeleye kadar uzanan bir yerleştirmeler ağı. Böylece mahallenin çok katmanlı mirası, yerel ritmi ve insani dokusu festivalin ruhuyla birleşiyor.

​Bu sorunun cevaplarını düşünürken “NEARNESS: A Neighborhood Exhibition (YAKINLIK: Bir Mahalle Sergisi)” ortaya çıktı. Bizim için “hakiki gerçek”, tek ve kalın çizgilerle tarif edilen bir sonuçtan çok; gündeliğin içinde açılan küçük pencereler, bir sokak köşesinde başlayan performans, merdiven boşluğunda yankılanan bir ses, mahallenin kendi ritmiyle kurulan beklenmedik bir karşılaşma. İzleyiciyi tanımlı yapılardan çıkarıp, bu anların içine davet etmek istiyoruz.

15’inci yıl bir festival için önemli bir yıl dönümü. Bu önemli yılda festival programını hazırlarken neleri önemsediniz? Programda sizleri heyecanlandıran, öne çıkan başlıklarından, yeniliklerinden birkaçını bizlerle paylaşabilir misiniz?

Panel programımızda aralarında multidisipliner sanatçı Jeff Koons, müzisyen Kid Cudi, fotoğraf sanatçıları Inez & Vinoodh, grafik sanatçısı Stefan Sagmeister, müzisyen Lou Doillon gibi isimlerin yer aldığı kendi disiplinlerinde öncü yaratıcı zihinler yer alıyor. Bu isimleri davet ederken tek bir ölçümüz vardı: Bu yıl sorduğumuz soruya kendi pratiğiyle cevap verebilecek, merak duygusu taşıyan ve paylaşım kültürüne açık isimler olmaları.

​Bu yıl ayrıca Financial Times ile yaptığımız “Financial Times Globetrotter” iş birliği, İstanbul’u global haritada güçlendiren önemli adımlardan biri oldu. FT Globetrotter, festivalin 15. yılıyla eş zamanlı olarak İstanbul’a özgü bir yayın çıkarıyor.

IST.FESTIVAL katılımcılarıyla nasıl bir bağ kuruyor ve onlara net tür alanlar açıyor? Sanatseverler bu festivale neden katılmalı?

Bir festivalin ötesinde bir karşılaşma alanı olarak görüyoruz burayı. Katılımcıların sadece izleyici değil, sürecin bir parçası olduğu bir yapı kurmaya çalışıyoruz. Bazen bir söyleşi sonrası tanışan iki sanatçının birlikte üretime geçtiğini görüyoruz. Bazen sadece bir sokakta rastlanan bir performans, günün tüm anlamını değiştiriyor. O küçük anlar, belki de festivali gerçekten yaşayan bir organizma hâline getiriyor.

15’inci yılını merakla beklediğimiz IST.FESTIVAL için nasıl bir gelecek hayal ediyorsunuz?

Umuyorum ki festival hep merak duygusuyla yol alır. Biz hep daha çok karşılaşma hayal ediyoruz. Farklı şehirlerde, farklı dillerde ama aynı merakla… Dönüşen, esnek, yaşayan bir yapı olmasını istiyoruz. Ama en çok da, hâlâ bizi heyecanlandıran bir festival olarak kalmasını diliyoruz.