Sadberk Hanım Müzesi’nde İki Yeni Sergi: “Arkadaşım İçin” ve “Ütopyadan Sonra: Kuşlar”

Sadberk Hanım Müzesi ve Ömer M. Koç koleksiyonlarındaki mektup ve evrak çantalarından oluşan, küratörlüğünü Hülya Bilgi’nin üstlendiği “Arkadaşım İçin” başlıklı sergi ile cam sanatçısı Felekşan Onar’ın yazar ve küratör Arie Amaya-Akkermans ile çok disiplinli bir iş birliği içinde gerçekleştireceği “Ütopyadan Sonra: Kuşlar” başlıklı sergi Sadberk Hanım Müzesi’nde sanatseverlerle buluşuyor.

Osmanlı dericiliğinin ve işlemeciliğinin geldiği doruk noktayı gözler önüne seren “Arkadaşım İçin” sergisinde, on yedinci yüzyıl sonlarından itibaren özellikle rotasını Osmanlı topraklarına çevirmiş Batılı diplomatlar ve tüccarlar için üretilen işlemeli mektup ve evrak çantaları yer alıyor. Sergide Sadberk Hanım Müzesi ve Ömer M. Koç koleksiyonlarından zaman içinde birbirinden bağımsız olarak gelişen iki eser grubu bir araya geliyor.

Osmanlı deri işçiliğinin ulaştığı doruğun bir manifestosu olan, günümüze kadar bozulmadan ulaşıp sergilenen 91 çantadan 76’sı mektup, 15’i ise evrak çantasından oluşuyor. Zamanın tanıklığını yapan çantaların en erken tarihlisi 1669’da en geç olanı ise 1835’te üretildi. Dünya koleksiyonlarında da kendilerine yer bulan, Avrupalı kullanıcılarının prestij göstergesi olarak gördüğü işlemeli deri mektup ve evrak çantaları, Osmanlı el işlemeciliğinin önemli grubunu oluşturuyor.

Özellikle İstanbul ve İzmir gibi önemli diplomasi ve ticaret merkezlerine gelen seyyahlar, tüccarlar ve diplomatlar bu şehirlerdeki çarşı esnafının hediyelik eşya türünde ürettiği, üzerleri Osmanlı motifleriyle süslenmiş bu çantalara çok rağbet göstermişlerdir. Üzerleri işlemeli olarak satışa hazır bekleyen bu çantalara sipariş üzerine yapıldığı yerin, tarihin ve ısmarlayanın adı yazılır, mektup ve kıymetli evrakları muhafaza etmek veya hatıra eşyası olarak ülkelerine götürmek üzere sahiplerine teslim edilirdi. Kimi zamansa istek üzerine bir ithaf yazısı da işlenirdi. Sergi adını çantalara işlenmiş ithaflar arasındaki en dokunaklı mesaj olan “Arkadaşım için”den alıyor. Serginin küratörü Hülya Bilgi tarafından sergi kapsamında, Türkçe ve İngilizce olarak hazırlanan yayın ise bu tür çantaların toplu olarak etraflıca tanıtıldığı, şimdiye kadar yapılmış en kapsamlı çalışma olma niteliğini taşıyor.

Zaman içinde farklı ülkelerden toplanarak oluşturulan ve her geçen gün genişleyen bu iki koleksiyonu bir sergi projesiyle bir araya getiren Sadberk Hanım Müzesi, bu çantaları yüzyıllar sonra üretildikleri en önemli merkez olan İstanbul’a geri getirerek sanatseverlerle buluşturuyor.

Sadberk Hanım Müze’sinde yer alacak ilk çağdaş sanat girişimi olan “Ütopyadan Sonra: Kuşlar” sergisinde heykel, tiyatro, video, arkeolojik eser ve saha araştırmaları yer alıyor. Türkiye’de türünün ilk örneği olan ve müzenin arkeoloji bölümünün en üst katında konumlanan sergi, müze koleksiyonundan seçilmiş eserlerle diyaloğa giren bir dizi yeni cam heykel, kısa filme dönüştürülmüş çağdaş bir oyun ve sanatçı ile küratör tarafından iki yıl boyunca yürütülen araştırma süreci hakkında bir monografi olmak üzere üç ana bileşen etrafında tasarlandı.

Berlin’deki Bergama Müzesi’nde yolculuğuna başlayan ünlü projesi “Kanatsız Kuşlar”ın ardından Felekşan Onar’ın sergiyle aynı ismi taşıyan son dönem çalışması olan “Ütopyadan Sonra: Kuşlar” geleneksel cam yapımında kuşların diline geri dönen, kalıpla şekillendirme ve alçı kalıba üfleme tekniklerini kullanan ve bölgede Geç Tunç Çağına kadar uzanan binlerce yıllık cam yapım pratiğine atıfta bulunan bir heykel serisi olarak dikkat çekiyor. “Ütopyadan Sonra: Kuşlar” sergisi, tanımlı bir zaman veya mekâna sahip olmaksızın ilk defa MÖ 414 yılında anlatılan bir hikâyeyi anlatıyor. Amaya-Akkermans tarafından Aristofanes’in Kuşlar’ına nazire olarak kaleme alınan dramatik bir piyesin ana kahramanı olan kuşlar, arkeolojik eserlerin teşhir edildiği vitrinlerin içinde, arkeoloji ile çok zamanlılık, derin geçmişin anlamı ve insanların bu anlamı nasıl şekillendirdiğini sorgulayan bir dizi karmaşık sohbet başlatıyorlar. Hem Türkçe hem de İngilizce olarak erişilebilen sergi monografisinde müzedeki küratörlük sürecinin kapsamlı arşiv belgeleri, oyun metni ve çağdaş sanat, klasik dünya, modern arkeoloji ile edebiyat teorisinin kesişimi üzerine giriş niteliğinde metinler yer alıyor.

​“Arkadaşım İçin” başlıklı koleksiyon sergisini 31 Mayıs 2023’e kadar, “Ütopyadan Sonra: Kuşlar” sergisini ise 28 Şubat 2023’e kadar çarşamba günleri hariç her gün 10:00 - 17:00 saatleri arasında ziyaret edebilirsiniz.