Manifaturacılar Çarşısı’nda Mekana Özgü İki Heykel

Proto5533 genç sanatçı ve küratör projelerinin ilk sergisini sanatçı Mehmet Dere’yle İlhan Ozan’ın küratörlüğünde gerçekleştiriyor. “Payback” adlı sergi, Mehmet Dere’nin 1960’larda inşa edilmiş ve modern Türkiye mimarisinin başlıca örneklerinden olan İstanbul Manifaturacılar Çarşısı’nın (İMÇ) sosyal ve ekonomik önemi etrafında mekâna özgü ürettiği iki heykele yer veriyor.

Mehmet Dere’nin “İsimsiz I” (2015) adlı işi, Günaydın gazetesinin 1960’ların sonu ve 1970’lerin başında verdiği ‘pay kuponu’nun büyütülerek yeniden üretimi. ‘Pay kuponu’nun verildiği yıllar, kapitalist tüketimi teşvik eden yeni yapıların ulusal kalkınma planlarıyla kesiştiği bir döneme denk gelir. İş bu bağlamda, kent hayatının gereksinimlerine atfen biriktirme ve modern ev aletleri alarak yeni tüketim alışkanlıkları edinme üzerinden modern bir yaşam tarzının gelişimini değerlendiriyor. Dere, bir süre paranın muadili bir değişim aracı olarak da kullanılan ‘pay kuponu’nu yeniden düzenleyerek, söz konusu ‘modern ütopya’ ve dönemin kentsel dönüşüm, işsizlik ile sosyal çatışmaları dahilinde kent hayatının gerçekleri arasındaki gerilime değiniyor. “İsimsiz I”, sergi alanına atılmış bir para gibi görünen yerleştirmesiyle 5533’ün mekânının tarihsel dönüşümüne dikkat çekerken, dönemin ekonomi politikalarının hedeflediği refahın aksine, modernleşme ile kentleşmenin öngörülmeyen sonuçlarına da işaret ediyor.

Sergi mekânının dışına yerleştirilen “İsimsiz II” (2015) ise, bu kez başka bir nesnenin, ‘Fırdöndü’nün büyütülerek yeniden üretim. Oyun zarına benzeyen bu nesne, Türkiye’de 1960’lardan itibaren popüler olur. Altı yüzünden her biri ayrı bir komut içerir: ‘Bir koy’, ‘İki al’, ‘Bir al’, ‘İki koy’, ‘Birer koyunuz’, ‘Hepsini al’. Sözcük, Türk Dil Kurumu’nun sözlüğünde ‘Topaç gibi çevrilerek oynanan, tunçtan, altı köşeli bir kumar aracı’ şeklinde tanımlanır. Bu bağlamla ilişkisi, Dere’nin alma ve verme referanslarının yanı sıra, bir oyunda elin öngörülemezliği üzerinden kuruluyor. ‘Fırdöndü’ bir nesne olarak aynı zamanda sanatçının, mali kaygıların sosyal etkilerine yönelik ilgisini yansıtıyor. Sanatçı bu işi, söz konusu dönemin temel yapı malzemesi olan çimentodan üreterek hem ulusal ideallerin inşasına hem de kentleşmenin gereği olarak görülen yapılaşmaya atıfta bulunuyor. Sergi 29 Ağustos-27 Eylül tarihleri arasında gezilebilir.

Adres: İMÇ 5. Blok No: 5533, Unkapanı-İstanbul