Yıldız Moran’ın Eserleri Paris’te

Galeri Nev, 13-16 Kasım tarihleri arasında gerçekleşecek Paris Photo 2025 kapsamında Yıldız Moran’ın eserlerini ilk defa Paris’te, Grand Palais’de sergiliyor.

“İki Gece Arasında” başlıklı sergi, fuarda yer alan 179 dünya galerisi arasından küratör Devrim Bayar tarafından seçilerek öne çıkarılan kadın fotoğrafçıların seçkisi Elles x Paris Photo içinde de yer alıyor.

Yirmili yaşlarının başında fotoğraf eğitimi almak üzere Londra’ya giden Yıldız Moran, Türkiye’nin akademik eğitim almış ilk kadın fotoğrafçısı olarak tanınıyor. Ealing Technical College ve Bloomsbury Technical College’da edindiği teknik bilgiyi, John Vickers’la yaptığı stüdyo çalışmalarıyla derinleştiriyor. 1950’lerin başında Türkiye’ye dönerek kendi stüdyosunu açıyor. Fotoğraf makinesinin arkasında geçirdiği zaman on yıldan fazla olmasa da Moran kendine özgü bir üslup geliştirerek geride yaklaşık 10.000 negatiflik geniş bir arşiv bırakıyor.

“İki Gece Arasında”, bu kapsamlı arşivden seçilmiş otuz iki eseri bir araya getiriyor. Sergi, Moran’ın 1954-1958 yılları arasında İstanbul Üniversitesi öğretim üyeleriyle Batı Anadolu’da gerçekleştirdiği keşif gezilerinde çektiği fotoğraflara odaklanıyor. Moran bu gezilere, üniversitenin sanat tarihi bölümünün saygın başkanı Mazhar Şevket İpşiroğlu’nun yeğeni olarak davet ediliyor ve tüm katılımcılar arasındaki az sayıda kadından biri oluyor. Söz konusu seferler, Anadolu’nun İslamiyet öncesi uygarlıklarının izlerini araştırmayı ve yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti coğrafyasını tarihsel bir çerçeve içinde değerlendirmeyi amaçlıyor.

Serginin başlığı “İki Gece Arasında”, Moran’ın siyah-beyaz fotoğrafçılığa ve karşıtlıklara duyduğu tutkuyu yansıtıyor. Bir röportajında ressam olma hayalinden söz eden ancak bu arzusu gerçekleştiremeyen Moran’ın kompozisyon, ışık ve biçime gösterdiği özende yine de bir ressamın bakışı hissediliyor. Hiçbir zaman bir belgesel fotoğrafçısı gibi çalışmıyor; Rolleiflex makinesini yüreğine yakın tutarak harabeleri, arkeolojik objeleri, sonsuz manzaraları ve mahrem iç mekânları müthiş bir duyarlılıkla kayda geçiriyor. Doğa ve yüzey desenlerine, bir teni incelercesine dikkatle yaklaşıyor; gri tonlarının inceliklerindeki dokunsallığı, müzikaliteyi, hatta erotizmi öne çıkarıyor. Kadın olması dolayısıyla, erkek meslektaşlarına kapalı anlara ve alanlara erişebiliyor, Anadolu’daki gündelik yaşamı — özellikle kadınların ve çocukların hayatlarını — eşsiz bir samimiyetle gözlemliyor.

Paris Photo seçkisi Moran’ın büyük boy baskıları ile kartpostal ölçüsündeki küçük edisyonlarını yan yana getiriyor; seçki aynı zamanda sanatçının son derece nadir erken dönem karanlık oda baskılarına da yer veriyor. Böylece uluslararası ziyaretçileri, Moran’ın yapıtlarının çeşitliliği, ritmi ve şiirselliği ile buluşturuyor. Nitekim eserleri, birçokları tarafından “edebiyatı sarsacak kadar güçlü bir sanat” olarak nitelendiriliyor. Galeri Nev sergiyi, gözden kaçmış bir geçmiş ile Yıldız Moran’ın fotoğraflarının derinliği ile sık sık karşılaşacağımız bir sonsuz gelecek arasındaki özel bir an olarak kurguluyor. 1997 yılından bu yana düzenli olarak açılan ve fotoğraf sanatına odaklanan dünyadaki en büyük fuar olarak bilinen Paris Photo’da bir araya gelecek galeriler, yayıncılar, koleksiyonerler ve sanatçıları Yıldız Moran’ın “İki Gece Arasında”ki görkemli aydınlığı ile karşılaştırmayı amaçlıyor.

Künye:
1. Yıldız Moran İsimsiz | Untitled 1957, Bilecik, Türkiye Arşivsel pigment baskı | Archival pigment print 41*41 cm 3 ed. + (1 ae)
2. Yıldız Moran İsimsiz | Untitled 1957, Van, Türkiye Arşivsel pigment baskı | Archival pigment print 14*14 cm 3 ed. + (1 ae)
3. Yıldız Moran İsimsiz | Untitled 1957, Nevşehir, Türkiye Arşivsel pigment baskı | Archival pigment print 80*80 cm 5 ed. + (2 ae)
4. Yıldız Moran İsimsiz | Untitled 1959, Nevşehir, Ortahisar, Türkiye Arşivsel pigment baskı | Archival pigment print 80*80 cm 5 ed. + (2 ae)
5. Yıldız Moran İsimsiz | Untitled 1956, Kayseri, Türkiye Arşivsel pigment baskı | Archival pigment print 80*80 cm 5 ed. + (2 ae)
​6. Yıldız Moran